نسبت صلح و دین

مسائل مربوط به «جنگ و صلح» دوگانه مهمی در حوزه دینداری به شمار می رود. در این خصوص نه از نگره جهادیون که با اختلاف تا حدود 500 آیه از قرآن را منسوخ آیات جهاد می دانند، بلکه از نگره اسلام رحمانی و با باور به معتبر بودن و حجت بودن آیات رحمانی به بررسی محورهای بحث از نگره قرآن با این خوانش می پردازیم.

نکته پر اهمیت آن که «صلح» در کانون توصیه های الهی به رغم نفس زیاده خواه و خونریز بشر و تنازع بر سر امکانات محدود در شرایط زیستی انسان قرار دارد. در ادامه صلح در محورهای مورد اشاره تبیین می گردد ( برای اختصار به ذکر مستندات قرآنی مطالب فوق حذف شده است):

الف - صلح در طبیعت انسان به عنوان موضوعی پیشادینی:

  1. یاد آوری حقوق، حرمت و کرامت نوع انسان و دعوت برای افزودن به رستگاری و انسانیت انسان (کرامت ثانویه) به عنوان هدف دین و شریعت.
  2. تقدم به عدالت و جعل تقدم برای آن؛
  3. تقدم عقلانیت و دعوت به عقل؛
  4. تقدم اخلاق و دعوت به اخلاق
  5. تقدم ذاتی صلح و استثناء بودن جنگ؛

ب - صلح در عهد پیامبر و پیشوایان دین:

  1. پایان دادن به تنازعات چند دهه اوس و خزرج توسط پیامبر اسلام (ص) ؛
  2. فتح بزرگ با رخداد صلح حدیبیه؛
  3. فتح بدون خونریزی مکه؛
  4. دفاعی بودن ماهیت همه غزوات پیامبر (ص) ؛
  5. صلح امام حسن (ع) برای صیانت از جان شیعیان و سایر مردم ؛
  6. کنار نهادن داعیه قدرت سیاسی از طرف معصومین (ع).

ج - انسان در محور صیانت الهی / انسان شناسی مبتنی بر صلح:

  1. دعوت قدرتمند با تضمین های پاداشی گسترده، به گسترش «فضائل اخلاقی»، با دعوت به حسن خلق، بخشش دیگران، انفاق و مانند آن.
  2. دستور به پرهیز از «رذائل اخلاقی» نظیر: پرهیز از دنیا گرایی مفرط، برتری طلبی، کینه جویی، حسد، جهل و بد خواهی برای دیگران و مانند آن؛
  3. دعوت به صدور عمل صالح از انسان مومن؛
  4. پرهیز دادن مرمان از فساد، بغی و تباهی در زمین
  5. حرمت آسیب رسانی به دیگران و قتل نفس، به ویژه حرمت اسراف در قتل؛
  6. دعوت به جماعت و همبستگی و پرهیز دادن از اختلاف و انشقاق؛
  7. امر به کار و تلاش و آبادانی زمین
  8. امر به شورا برای پیش گیری از تنازعات و استبداد و بهره مندی از خیر جمعی و توسعه؛
  9. به رسمیت شناختن حقوق مردمان برای تعیین سرنوشت خود.
  10. دعوت به کنشگری فعال برای خاموش کردن تنازعات
  11. دعوت به تعقل و محکومیت افراط و تفریط؛
  12. فربهی فردیت در ایمانیات و اختیاری بودن امر انتخاب دین و دین ورزی داشتن در دین حنیف ؛

د - صلح و هویت مشترک ادیان:

  1. خادم قرار دادن دین و اولیاء دین برای انسان سازی و هدایت مردمان
  2. دعوت مشترک ادیان به سه گانه توحید، معاد و عمل صالح
  3. عدم ورود ذات دین و دینداران، به ناحیه قدرت و فقدان اراده حکمرانی؛
  4. بنیان گذاشتن دعوت دینی بر پایه ابلاغ و تبیین حق و موعظه و استدلال؛
  5. موکول کردن مجازت قصور و تقصیر و انحراف و حتی خروج از دین حق به حیات اخروی و داوری حضرت حق؛

ه - صلح در کانون دستورات قرآن:

  1. توصیه و اهتمام به تعلیم و تعلم و بکارگیری علم؛
  2. دعوت به تقوا و اصلاح نفس؛
  3. محترم بودن پیمان ها و تعهدات ؛
  4. سبقت رحمت الهی بر غضب او؛
  5. حرمت تعدی اقتصادی به دیگری (ظلم و حق الناس) ؛
  6. دعوت به اصلاح ذات البین؛
  7. ممنوعیت سوء ظن و داوری های نادرست و نابحق؛
  8. توصیه به تعاون در نیکی ها و باز داشتن مردمان از تعاون در گناه؛
  9. وجود جواز «نجوا» برای اصلاح و آشتی؛
  10. دعوت به ایجاد آمادگی دفاعی بازدارنده؛
  11. ممنوعیت مجازات دنیوی گناهکاران، به جز موارد چهارگانه مربوط به حق الناس استثناء شده در قالب قوانین و مقررات نظم اجتماعی)؛
  12. اقامه امر به معروف و نهی از منکر و توصیه به حق و صبر؛
  13. دعوت به نیکی ورزی، نیکی خواهی و خیر رسانی به دیگران (انفاق و ایثار و مانند آن)؛